Sûriyeli Âlim Nûreddin Itr Vefat Etti

Asrımızın  Bilâdüşşâmiyye bölgesinin (Suriye) önemli İslâm âlimlerinden  Nûreddin Itr vefat etti. Ülkemizde daha ziyade 4 ciltlik ‘Bulûgul Merâm’ şerhi ile tanınan Nûreddin Itr hocaya Allah’tan rahmet diliyoruz.

Nûreddin Itr, Halep’te 1937 yılında dünyaya geldi. 1954 yılında Halep’te Hüsreviye medresesinden, İslâmî İlimler Lisesinden üstün başarıyla mezun oldu. Üniversite öğrenimi için Mısır/Ezher Üniversitesine kaydoldu. Üniversite öğrenimini zamanın büyük âlimlerinden dersler alarak 1958 yılında birincilikle bitirdi. Aynı yıl yüksek lisans için İslâm hukuku ve usûlü bölümüne kaydını yaptırdı. Ders döneminin sonunda tefsir ve hadis bölümüne geçiş yaptı ve üstün başarı ile mezun oldu. Bu alanda birçok özel çalışma ve araştırmalar yaptı. 1964 yılında “Tarikatü Tirmizî fî Câmîhi ve müvâzene beynehu ve beyne’s-Sahihayn” (Tirmizi’nin el-Câmî Adlı Eserinin Usûlü ve Sahihayn ile Karşılaştırması) isimli doktora çalışmasıyla doktor unvanını aldı.

Nûreddin Itr, dedesi büyük âlim, Necip Sirâceddin, dayısı ve kayınbabası Abdullah Sirâceddin, Muhammed Mulla, Rağıb et-Tabbağ, Saîd el-İdlibî, Abdullah Sultan ve Muhammed es-Selkînî gibi birçok hocadan, hadis ıstılahları, hadis şerhleri ve seçilmiş hadisler gibi dersler aldı. Mısır’da Ezher Üniversitesinde Mahmud Şeltut, Muhammed Muhiddin Abdülhamid, Muhammed b. Muhammed Ebû Şehbe, Muhammed es-Semâhî, Muhammed Abdullah el-Cerrâr, Muhammed Abdulvehhâb Buhayrî ve Abdulvehhâb Abdullatîf gibi dönemin hocalarında okudu.

Nûreddin Itr, 1965-1967 Medine İslâm Üniversitesine hadis hocası olarak tayin edildi. Orada bulunduğu sürede Ulûmü’l-hadîs, Menhecü’n-nakd fi ulûmi’l-hadis ve Tarih-i ulûmi’lhadîs ve mustalahât (Hadis İlimleri ve Istılahları Tarihi) isimli eserleri tahkik etti. Daha sonra 1967’de Şam Üniversitesi Şeriat Fakültesinde öğretim görevlisi olarak göreve başladı. Hadis ilimleri, tefsir, fıkıh, akâid dersleri okuttu ve Kur’ân ilimleri ve hadis bölümünde bölüm başkanı olarak görev yaptı. Halep Üniversitesi Edebiyat Fakültesi ve Şam’da bulunan Ezher Üniversitesinin ve Ümmü Derman İslam Üniversitesinin Şam şubelerinde dersler verdi. 1979’da profesör unvanı aldı. Nûreddin Itr’ın3 en büyük derdi telif, tahkik çalışmaları ve verdiği derslerle Kur’ân’a ve Sünnet’e hizmet etmekti. Onun bu ilmî çalışmalara devam etmesi sürekli meşguliyeti idi. En büyük isteği ve ideali hadis ilimlerinin yayılması ve geliştirilmesi ve Şam beldelerinde ilmiyle âmil ulemânın yetiştirilmesidir. Kısa zamanda bu beldelerden hadis ilimleri alanında değerli, seçkin âlimler çıktı. En büyük kalıcı eseri, ilk devir hadis hafızlarının tahric üslûbuyla, hadisleri ilk kaynaklarından metin, senet ve şerh olarak ezberlenmesine öncülük etmesidir. Itr, ilmî hadis araştırmaları merkezinde hadis çalışmalarına devam etmektedir. Nûreddin Itr, ilimde uzman, engin bakışlı ve hayatını okumaya, öğrenmeye, araştırmaya ve tahkik çalışmalarına ayıran mütevazı bir insandır. Fıkıh alanındaki yaptığı çalışmaları birçok farklı mezhebe göre araştırıp gayeye (hükme) sağlam delillerle ulaşmayı hedeflemiştir. Kısacası o, Kur’ân, Kur’ân ilimleri, tefsir, hadis, fıkıh, fıkıh usûlü, mantık, kelâm ve diğer alanlarda çalışmaları olan önemli bir âlimdir.

Nûreddin Itr, namaz konusunda asla gevşeklik göstermez, aşırı yorgun olduğu durumlarda bile namazlarını sandalyede oturarak kılmaz, kıyama dururdu. Sabah da dâhil namazlarını camide cemaatle kılmaya özen gösterir ve nafilelere devam ederdi. Akşam namazının sünnetinden sonra evvâbîn namazını çok yoğun işi de olsa kılar ve talebelerine imkân dâhilinde iki, dört, altı, sekiz rek’at olarak kılmalarını tavsiye ederdi. Gece namazı (teheccüd) ve duhâ (işrâk) namazlarına devam eder, İslâmî ilimlerle meşgul olanlara “namazları evde kılabilirsin” ruhsatı da vermezdi. Nûreddin Itr, içi dışı bir ve ince ruhlu bir kişiliğe sahip, mütevazı ve hocalarına karşı vefalıdır. Eylemleriyle söylemleri aynı idi. Onu gören herkes, sünnete uymasından, bağlılığından ve Resûlullah’ın ahlakını kendisine ilke edindiğinden dolayı “yürüyen sünnet ve hadis” derlerdi. Bütün konuşmaları hep ilim ve özellikle de hadis ekseninde ve hadisçiler üzerine idi. Talebelerinin derslerde üstün başarılar göstermesi için onlara özel dersler verirdi.

Eserleri
Nûreddin Itr, Arap ve İslâm âleminde önemli hadis âlimlerinden ve müelliflerinden
biridir. Te’lif ettiği eserleri akademik bir dil ve üslupta yazmıştır. El yazması (Mahtutât) eserlere ilmî tahkikler yapmış ve bu çalışmaları, talepleri en üst seviyede karşılamıştır.
Nûreddin Itr, risale ve araştırma, Kur’ân, hadis, fıkıh, fikrî ve kültürel alanda eserler te’lif etmiştir. Eserlerinden bir kısmını şöyle sıralayabiliriz:
Kur’ân İlimleri Alanındaki Eserleri
1. Muhâdarât fî ulûmi’l-Kur’ân, Dımaşk: Câmiatu Dımaşk, 1407-1408/1987-1988, 231s.
2. Âyâtü’l-ahkâm, tefsîr ve istinbât. Dımaşk: Câmiatu Dımaşk, 1416-1417/1995-1996,
3. Ulûmü’l-Kur’âni’l-Kerim. Kahire: Dârü’l-Besâir, 1433/2012, 304s.
Hadis İlimleri Alanındaki Eserleri
1. el-İmam et-Tirmizi, Kahire: Lecnetü’t-Te’lif ve’t-Terceme ve’n-Neşr, 1389/1970, 12s.
2. Menhecü’n-nakd fî ulûmi’l-hadîs.6
3. Baskı, Dımaşk: Dârü’l-Fikr, 1401/1981, 539s.
3. Dımaşk: Câmiatu Dımaşk, 1405/1985-1406/1986, 418s.
4. es-Sünnetü’l-mutahhara ve’t-tehaddiyat, 2. Baskı, Haleb: 1406/1986, 103s.
5. el-İmâm et-Tirmizi ve’l-muvâzene beyne Câmiihî ve beyne’s-Sahihayn.7Beyrut: Müessetü’rRisâle, 1408/1988.6. Dirâsâtün menheciyye fî’l-hadîsi’n-nebevî: el-üsre ve’l-müctema’, Dımaşk: Câmiatu
Dımaşk, 1408-1409/1988-1989, 269s.
7. el-Kur’an ve’l-hadis: ilmü’l-hadis ve’d-dirasatü’l-edebiyye, Dirasutun tatbikiyye fî’lhadisi’n-Nebevi: (ibadat): li’s-seneti’s-saniye fî Külliyati’ş-Şeria. 5. Baskı, Dımaşk:
Câmiatu Dımaşk, 1410-1411/1990-1991, 391s.
8. el-Hadisü’n-nebevi-el-üsre ve’l-müctema’: en-nikah fî Süneni’n-Nesai ve’l-edeb fî
Süneni’t-Tirmizi, Dımaşk: Câmiatu Dımaşk, 1411/1991-1412/1992, 182s.
9. Usulü’l-cerh ve’t-ta’dil ve ilmü’r-rical (y.y.: y.y.y), 1422/2001, 206s.
10. Lemahât mûcizetün fî usûli ileli’l-hadîs, Kahire: Darü’s-Selam, 1434/2013, 176s.
11. Menahicü’l-muhaddisine’l-âmme fi’r-rivaye ve’t-tasnif, Kahire: Darü’s-Selam, 1435/2014, 125s.
Fıkıh Alanındaki Eserleri
1. el-Hac ve’l-umre fi’l-fıkhi’l-İslâmî, 4. Baskı, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle 1404/1984, 314s.
2. Hedyü’n-nebiyyi sallallahü aleyhi ve sellem fi’s-salâvâti’l-hâssa 2. Baskı, Dımaşk: Dârü’lFikr, 1406/1985, 248s.
3. el-Muamelâtü’l-masrafiyye ve’r-ribeviyye, 4. Baskı, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle,
1407/1986, 150s.
Fikrî ve Kültürel Eserleri
1. Muğnî fi’d-duafâ, Thk. Nureddin Itr, Haleb: Dârü’l-Meârif, 1390/1971.
2. Nahvu sekâfeti berlemâniyye/Muhammed Itris, Kahire: Hey’etü’l-Âmme li-Kusûri’sSekâfe, 1415/1995, 383s.
Tahkik ve Şerhleri
1. Ebû Bekr Ahmed b. Alî b. Sâbit el-Bağdâdî (v. 463/1071), er-Rihle fî ṭalebi’l-hadîs. Thk.
Nureddin Itr, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1394/1975, 254s.
2. Ebü’l-Ferec Zeynüddin Abdurrahman b. Ahmed İbn Receb, (v. 795/1393), Şerhu İleli’tTirmizi, Thk. Nureddin Itr, Dımaşk: Dârü’l-Mellah, 1398/1978.
3. Ebû Amr Osmân b. Abdirrahmân eş-Şehrezûrî (v. 643/1245), Ulûmü’l-Hadîs li’bni’s-Salâh,
Thk. ve Şerh: Nureddin Itr, 3. Baskı, Dımaşk: Dârü’l-Fikr, 1404/1984, 471s.
4. Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref en-Nevevi (v. 676/1277), İrşâdu tullâbi’l-haka’ik ilâ
ma’rifeti süneni hayri’l-halâ’ik sallallahu ‘aleyhi ve sellem, Thk. Nureddin Itr, 2. Baskı,
Beyrut: Dârü’l-Beşairi’l-İslâmiyye, 1411/1991, 295s.
5. Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî (v. 852/1449), Nüzhetü’nnaẓar fî şerhi Nuḫbeti’l-fiker, Thk. Nureddin Itr, Beyrut: Dârü’l-Hayr, 1414/1993, 159s.
6. İbn Hacer el-Askalani (v. 852/1449), Buluğu’l-meram şerhi İ’lamü’l-enâm Şerhu Bulûğü’lmerâm min ehâdisi’l-ahkâm, Şerh: Nureddin Itr; Tercüme: Ahmet Efe, Fatih Mehmet Albayrak, Ahmet Hamdi Yıldırım, Nureddin Yıldız, İstanbul: Tahlil Yayınları, 1433/2012.